SHKRIMI I J-SË

SHKRIMI I J-SË

• 25

Shkruhen me j:

1. a) emrat kuj-ja ndërzanore i përket temës, si edhe fjalët e formuara prej tyre:anije – anija, anijes, anijen, anijet, anijeve, anijesh, anijetar; batanije – batanija, batanijes, batanijen, batanijet, batanijeve, batanijesh; dije – dija, dijes … dijeni, dijetar, i dijshëm, vetëdije; fije – fija, fijes …, fijezor-e, fijezoj, fijezim, fijor-e; hije – hija, hijes… i hijshëm, hijeshi, hijesira-t, hijerëndë etj.; korije – korija, korijes, etj.; shije – shija, shijes etj.; bijë – bija, bijës, bijën, bijat, bijave, bijash; fëmijë – fëmija, fëmijës, fëmijën, fëmijët, fëmijëve, fëmijësh, fëmijëri; mijë – mija, mijës etj.; nyjë – nyja, nyjës, nyjën, nyjat, nyjave, nyjash, nyjshëm, (i, e) nyjëzuar, nyjëzim; pajë – pajime-t, pajis, pajisje, i pajisur; shkëndijë – shkëndija, shkëndijës, shkëndijim; ujë – uji, ujit… ujis, ujitje; vijë – vija, vijës… vijoj, përvijoj, vijim etj; çaj – çaji, çajit, çajin; faj – faji, fajit, fajin; kallaj – kallaji, kallajit, kallajin, kallajis; lloj – lloji, llojit; maj – maji, majit, majin; skaj – skaji, skajit;vaj – vaji, vajit, vajin etj;

1. b) emrat femërorë që dalin më zanore të theksuar përveç –i-së, në të gjitha trajtat, kur zanorja e theksuar ndiqet nga një zanore tjetër:kala, kalaja, kalaje; para, paraja, paraje; be, beja, beje; ide, ideja, ideje; re, reja, reje; rrufe, rrufeja, rrufeje; e ve, e veja, së veje; gjë, gjëja, gjëje; tablo, tabloja, tabloje; dru, druja, druje; dy, dyja, dyje, të dyjaetj.; por: bukuri, bukuria, bukurie; cilësi, cilësia, cilësie; dashuri, dashuria, dashurie; dituri, dituria, diturie; dhi, dhia, dhie; li, lia, lie; liri, liria, lirie; ministri, ministria, ministrie; parti, partia, partie; rini, rinia, rinie; shtëpi, shtëpia, shtëpie; ushtri, ushtria, ushtrie; veti, vetia, vetieetj.;

1. c) trajtat e gjinores, të dhanores e të rrjedhores njëjës të pashquar, si edhe të emërores njëjës të shquar të emrave që dalin më-otë patheksuar:balo, (i, e një) baloje, baloja; dado (i, e një) dadoje, dadoja; depo, (i, e një) depoje, depoja; kakao (i, e një) kakaoje, kakaoja; kallo (i, e një) kalloje, kalloja; kosto (i, e një) kostoje, kostoja; pako (i, e një) pakoje, pakoja; pallto (i, e një) palltoje, palltoja; radio (i, e një) radioje, radioja; teto (i, e një) tetoje, tetoja; tifo (i, e një) tifoje, tifoja; torno (i, e një) tornoje, tornoja etj.; po kështu shkruhen edhe emrat e përveçëm të këtij tipi: Bajo, Bajoja; Koço, Koçoja; Kristo, Kristoja; Misto, Mistoja; Pirro, Pirroja; Safo, Safoja; Vito, Vitoja; Kajro, Kajroja; Kongo, Kongoja etj.;

ç) përemrat (i, e) tij, i tiji, e tija, të tijtë, të tijat, (i, e) atij, (i, e) këtij.

Shënim. Nuk shkruhet me -j- as në trajtën femërore, as në trajtën mashkullore pronori shumës i vetës së parë: të mitë, të miat, (shokët) e mi, (shoqet) e mia. Po kështu të tria.

1. d) trajta e shkurtër e përemrit vetor të vetës së tretë njëjës (i), kur i prapangjitet foljes e bashkuar me një tjetër trajtë të shkurtër përemërore ose me pjesëzënutë pësore-vetvetores: tregoja shokut; hapja derën mikut; ngjitju malit; përvishju kësaj pune; largoju së keqes; afrojuni mësuesit etj.;

1. dh) trajtat e vetës së parë e të tretë shumës të së tashmes së dëftores, të vetës së parë e të tretë njejës e shumës të së tashmes së lidhores dhe të së ardhmes, si edhe trajtat e vetës së parë e të dytë njëjës të së pakryerës dëftore, lidhore e kushtore të foljeve që në vetën e parë njëjës të së tashmes dëftore dalin më-aj, -ej, -ëj, -ij, -oj, -uj, -yj, -iej, -uaj, yej: laj– lajmë, lajnë, (do të) laj, (do të) lajë, (do të) lajmë, (do të) lajnë, (do të) laja, (do të) laje, mbaj – mbajmë, mbajnë, (do të) mbaj, (do të) mbajë, (do të) mbajmë, (do të) mbajnë, (do të) mbaja, (do të) mbaje;qaj – qajmë, qajnë …; thaj – thajmë thajnë … etj.; blej – blejmë, blejnë, (do të) blej, (do të) blejë, (do të) blejmë, (do të) blejnë, (do të) blija, (do të) blije; dëfrej – dëfrejmë, dëfrejnë, (do të) dëfrej, (do të) dëfrejë, (do të) dëfrejmë (do të) dëfreja, (do të) dëfreje etj.; bëj – bëjmë, bëjnë, (do të) bëj, (do të) bëjë, (do të) bëjmë, (do të) bëjnë, (do të) bëja, (do të) bëje;arrij – arrijmë, arrijnë, (do të) arrij, (do të) arrijë, (do të) arrijmë, (do të) arrijnë, (do të) arrija, (do të) arrije; fshij – fshijmë, fshijnë, (do të) fshij, (do të) fshijë, (do të) fshijmë, (do të) fshijnë, (do të) fshija, (do të) fshije; gdhij – gdhijmë, gdhijnë, (do të) gdhij, (do të) gdhijë, (do të) gdhijmë, (do të) gdhijnë, (do të) gdhija, (do të) gdhije; vij – vijmë, vijnë, (do të) vij, (do të) vijë, (do të) vijmë, (do të) vijnë, (do të) vija, (do të) vije etj.; qëndroj – qëndrojmë, qëndrojnë, (do të) qëndroj, (do të) qëndrojë, (do të) qëndrojmë, (do të) qëndrojnë, (do të) qëndroja, (do të) qëndroje; punoj – punojmë, punojnë, (do të) punoj, (do të) punojë, (do të) punojmë, (do të) punojnë (do të) punoja, (do të) punoje; etj; mbruj – mbrujmë, mbrujnë, (do të) mbruj, (do të) mbrujë, (do të) mbrujmë, (do të) mbrujnë, (do të) mbruja, (do të) mbruje etj.; fryj – fryjmë, fryjnë, (do të) fryj, (do të) fryjë, (do të) fryjmë, (do të) fryjnë, (do të) fryja, (do të) fryje; ndryj – ndryjmë, ndryjnë, (do të) ndryj, (do të) ndryjë, (do të) ndryjmë, (do të) ndryjnë, (do të) ndryja, (do të) ndryje etj.; ndiej – ndiejmë, ndiejnë, (do të) ndiej, (do të) ndiejë (do të) ndiejmë, (do të) ndiejnë, (do të) ndieja, (do të) ndieje; përziej – përziejmë, përziejnë, (do të) përziej, (do të) përziejë, (do të) përziejmë, (do të) përziejnë, (do të) përzieja, (do të) përzieje etj.; paguaj – paguajmë, paguajnë (do të) paguaj, (do të) paguajë, (do të) paguajmë, (do të) paguajnë, (do të) paguaja, (do të) paguaje; shkruaj – shkruajmë, shkruajnë, (do të) shkruaj, (do të) shkruajë, (do të) shkruajmë, (do të) shkruajnë, (do të) shkruaja, (do të) shkruaje, (do të) etj.; lyej – lyejmë, lyejnë, (do të) lyej, (do të) lyejë, (do të) lyejmë, (do të) lyejnë, (do të) lyeja, (do të) lyeje;  kryej – kryejmë, kryejnë, (do të) kryej, (do të) kryejë, (do të) kryejmë, (do të) kryejnë, (do të) kryeja, (do të) kryeje etj.

Shënim. Foljet që në vetën e parë të së tashmes dëftore dalin më zanore, si ha, fle, lë, nxë, vë, zë, di, pi, nuk shkruhen me -j as në vetën e parë e të tretë shumës të së tashmes dëftore e lidhore dhe të së ardhmes, as në vetën e parë e të dytë njëjës të së tashmes lidhore, as në urdhërore:

ha – (do të) hamë, (do të) hanë; të ha, të hash; ha!

fle – (do të) flemë, (do të) flenë; të fle, të flesh; fli!

lë – (do të) lëmë, (do të) lënë; të lë, të lësh;

di – (do të) dimë, (do të) dinë; të di, të dish; di! etj.

• 26

Shkruhen me i dhe jo me j:

1. a) trajtat rasore të njëjsit të shquar (me përjashtim të kallëzores), si edhe trajtat e gjinores, të dhanores e të rrjedhores së njëjësit të pashquar të emrave mashkullorë më-uaose më -a të theksuar: dragua– (një) dragoi, (i, e) dragoit; ftua – (një) ftoi, (i, e) ftoit; krua – (një) kroi, (i, e) kroit; pallua – (një) palloi, (i, e) palloit; përrua – (një) përroi, (i, e) përroit; vargua – (një) vargoi, (i, e) vargoit etj; baba – (një) babai, (i, e) babait (por babanë); vëlla – (një) vëllai, (i, e) vëllait (por vëllanë);

1. b) trajta e shkurtër e përemrit vetor të vetës së tretë (i), edhe kur bashkohet me një trajtë tjetër të shkurtër përemërore ose me pjesëzënutë pësore-vetvetores përpara foljes:mos ia trego; ia hapi zemrën; iumbush mendja; iu ngjit malit; çmimet iu dhanë nxënësve më të mirëetj.;

1. c) veta e tretë njëjës e së kryerës së thjeshtë të foljeve më –ojose më-uaj: harroi, luftoi, punoi, tregoi, vrapoi, zgjoi; shkroi etj.;

ç) fjalët e formuara prej temash më -i të theksuar me anë prapashtesash që fillojnë me zanore: bashkiak, shtëpiak-e, shtëpiar, shtiak, triak, (zile) triare etj.

Shënim. Shkruhet vetjak (vete-vetja) dyjar-e (të dyja).

 

– Drejtshkrimi i gjuhës shqipe –