GJINIA ASNJANËSE – FJALËT E GJINISË ASNJANËSE

ARDHUR (të)
Veprimi sipas kuptimeve të foljes VIJ. Në të ardhur e
sipër. Është në të ardhur.

ARSYETUAR (të)
Arsyetim

ATHËT (të)
Athtësi, Që është pak i thartë e që të mbledh gojën, gjysmë i
thartë.

BARDHË (të)
Krem i bardhë, që përdoret për të lyer fytyrën ose në
teatër për grim. Të bardhë e të kuq. Vë të bardhë.
Lyhej me të bardhë. Fshiu të bardhët. Bardhësi

BËRË (të)
Bërje. Në të bërë e sipër.

BUTË (të)
Të qenët i butë nga sjelljet, nga karakteri etj., butësi.
Me të butë me të mirë, pa u grindur, pa u acaruar. Flas
(sillem) me të butë. Qortoj me të butë. E marr me të
butë. Ia hëngri shpirtin me të butë.

DALË (të)
Dalje

DËGJUAR (të)
Njëra nga të pesë shqisat; mundësia dhe aftësia për
të kapur tingujt me anë të veshit; dëgjim. Organet e të
dëgjuarit. Me anë të të dëgjuarit.

DHËNË (të)
Dhënie.

ECUR (të)
Ecje. Në të ecur e sipër. Ka një të ecur të vetin. U
lodh nga të ecurit (së ecuri).

ERRUR (të)
Koha kur nis të erret; mbrëmja e vonë. Erdhi ndaj (në)
të errur. Erdhi të errurit.

ËMBËL (të)
Ëmbëlsi, butësi. I foli me të ëmbël i foli me të butë. E
mori me të ëmbël e mori me të mirë e me të butë.

FALUR (të)
Falje

FIKËT (të)
Humbje e përkohshme dhe e papritur e ndjenjave dhe e
vetëdijes, për shkak të ndonjë sëmundjeje, të një
tronditjeje shpirtërore etj.; të hollët, zali. I ra të fikët.
Me vjen të fikët.

FOLUR (të)
Aftësia e njeriut për të folur; vënia e kësaj aftësie në
veprim; shprehja e mendimeve me anë të gjuhës;
veprimtaria ligjëruese. Organet e të folurit. Zhvillimi i të
folurit. Humbi të folurit. Gjatë të folurit…

FTOHTË (të)
Gjendja kur ajri ka temperaturë të ulët, kohë e ftohtë,
klimë e ftohtë; mjedis që të mban ftohtë a që të bën të
mërdhish; ftohtësi, kund. të ngrohtët; të nxehtët. Të
ftohtë i madh. E duroj të ftohtët. Nuk do të ftohtë. Kam
të ftohtë mërdhij.

FTOHUR (të)
Ftohje

GDHIRË (të)
Koha kur nis të bjerë drita a të zbardhë dita; drita e parë
e mëngjesit; agim; kund. të ngrysurit. Në (ndaj) të
gdhirë.

GJALLË (të)
Të qenët gjallë, koha kur dikush është në jetë, gjallje;
jetë. Në të gjallë. Me të gjallë të tij kur ai jetonte. Për
të gjallë sa kohë që jemi gjallë, sa të kemi frymë.

HOLLË (të)
1. Ije, mes. Të hollët e njeriut.
2. Kërciri i këmbës. U vra tek të hollët e këmbës.
3. Të fikët. I ra të hollët.

HYRË (të)
Hyrje

JETUAR (të)
Veprimi dhe gjendja sipas kuptimeve të foljes jetoj. Jetesë

KEQ (të)
Egërsi, sjellje e ashpër, dhunë; Me të
keq me forcë, me dhunë, me të egër.

KRYE
Koka

KUQ (të)
Ngjyra e kuqe; boja e kuqe; e kuqja. Lyej me të kuq.

LAGËT (të)
Lagështirë. Toka ka të lagët. Të lagëtit e tepërt s’u
bën mirë të lashtave.

LARTË (të)
Lartësi; vend i lartë. U ngjit në të lartë. E vari me (në)
të lartë (pastërmanë). Fluturojnë në (më) të lartë. Iu
morën mendtë nga të lartët.

LEHTË (të)
Të qenët i lehtë, të qenët me peshë a rëndesë të
vogël ose me fuqi të pakët; E preku
me të lehtë. E qëlloi me të lehtë.

LEHUR (të)
Lehje. Të lehurit e qenit.

LESH (të)
Leshi, I ka rënë leshtë e kokës (i kanë rënë qimet)

LIG (të)
E ligë; ligësi; të keqtë. Të ligtë e njeriut (e stomakut,
e trupit). I doli të ligtë nuses. Nuk ia mbuloi të ligtë.

MADH (të)
Vlera a madhe e dikujt a e diçkaje, rëndësia;
madhështi; krenari. Të madhtë e tij. Mbahej më të
madh krenohej, ishte mendjemadh; mburrej.

MAJMË (të)
Të qenët i majmë, majmëri (për kafshët e për njerëzit).
U sëmur (e ka) nga të majmët.

MBARË (të)
Ana e mbarë; e mbara, mbarësia. E ktheu së mbari.
Filloi së mbari. Mori (për) së mbari.

MENDUAR (të)
Veprimi sipas kuptimit të foljes mendohem.

MIRË (të)
E mira, Me të mirë me fjalë të mira

MISH (të)
Mish. Iu ngjeth (iu drodh) mishtë

MUGËT (të)
Mugëtirë. Të mugëtit e mbrëmjes (e mëngjesit). Që në
të mugët. Filloi (ra) të mugëtit.

NDENJUR (të)
1. Qëndrimi në një vend pa lëvizur, në mënyra të
ndryshme, ndenjje. Të ndenjurit në këmbë (shtrirë). Të
ndenjurit në karrige (në tryezë). Të ndenjurit drejt
(shtrembër) në bankë. Iu mpi trupi (iu mpinë
këmbët)nga të ndenjurit.
2. Të ndenjurat.

NDOTË (të)
Ndotja

NDYTË (të)
Ndjenja e neverisë, krupë, ndot. Më vjen të ndytë.
Kam të ndytë.

NGRËNË (të)
Ngrënie; e ngrëna. Është e shijshme në të ngrënë. E
ka të ngrënët me zor. I hiqte vetëm të ngrënët.

NGROHTË (të)
Gjendje e ajrit a e klimës me temperaturë disi të ngritur,
ngrohtësi; mjedis (që të mban ngrohtë a që të bën ta
ndiesh veten ngrohtë); kund. të ftohtë. Kam të ngrohtë
ndiej ngrohtësi. E ndiej të ngrohtët. Bimët duan të
ngrohtë. E vënë (e mbajnë) ngrohtë.

NGRYSUR (të)
Koha kur fillon të erret, mbrëmja. Ndaj të ngrysur. Erdhi
më të ngrysur

NGJARË (të)
Ka të ngjarë: ka mundësi, mund të ndodhë; duket se
kështu është. Ka pak (shumë) të ngjarë. Ka të ngjarë
të jetë ashtu. Ka të ngjarë që nuk e dinte.

NGJESHUR (të)
Ngjeshje. Me të qeshur e me të ngjeshur.

NGJYER (të)
Gjizë e thërrmija djathi, të holluara me qumësht ose me
shëllirë; gjellë e lëngët, që mund të hahet duke ngjyer
kafshatën në të. I nxori ca të ngjyer.

NUHATUR (të)
Njëra nga të pesë shqisat: mundësia dhe aftësia për të
kapur e për të dalluar erërat e sendeve; nuhatje.
Organi i të nuhaturit. Me anë të të nuhaturit.

NXEHTË (të)
Gjendje e ajrit a e klimës me temperaturë të lartë,
nxehtësi, vapë; mjedis që të mban nxehtë a që të bën ta
ndiesh veten të nxehtë. Të nxehtë i madh. Kam të
nxehtë ndiej nxehtësi. E duron të nxehtët. I kullojnë
djersët nga të nxehtët. Bimë që nuk duan të nxehtë.

NJOHUR (të)
Njohje.

PAGUAR (të)
Pagim.

PAKËT (të)
Të fikët. I ra të pakët.

PANGRËNË (të)
Të qenët i pangrënë, gjendja e atij që nuk ka ngrënë
fare ose nuk ka ngrënë sa duhet; mungesë e
vazhdueshme e ushqimit; uri. I dobësuar (i këputur)
nga të pangrënët. I erdhi nga të pangrënët. I
preheshin këmbët nga të pangrënët. Vdisnin nga të
pangrënët.

PARË (të)
1. Njëra nga të pesë shqisat: mundësia dhe aftësia për
të parë botën që na rrethon me anë të syrit Organi i të
parit. Çrregullime të të parit. Higjiena e të parit. Iu
dobësua të parët.
2. Vajtja e nuses për herë të parë te prindërit e vet pas
martesës, pasi. Shkonte nusja në të parë.

PASKRYE
Pjesa e prapme e kokës që nga buti e deri te zverku.

PËGËRË (të)
Jashtëqitje (zakonisht për foshnjat).

PËRZIER (të)
Gjendja kur na trazohet ushqimi në stomak dhe na vjen
për të vjellë; ajo që ndiejmë kur jemi në një gjendje të
tillë. Më vjen një e përzier. Ka të përziera.

PËSHTIRË (të)
Neveri a krupë që ndiejmë për dikë ose për diçka. Më
vjen të pështirë.

PËSHTJELLË (të)
Të vjellë, të përzier. I çohet të pështjellët i vjen për të vjellë.

PREKUR (të)
Njëra nga të pesë shqisat: mundësia dhe aftësia për të
ndijuar e perceptuar diçka me anë të lëkurës a duke e
prekur; prekje. Shqisa e të prekurit.

PRERË (të)
Kalim drejtpërdrejt përmes një hapësire, kalim mes për
mes, në rrugën më të shkurtër. I ranë fushës (pyllit) me
të prerë i ranë mes për mes, trup.

QARË (të)
Qarje. Të qarët me ngashërim. Nisi të qarët. Ia krisi të
qarit. E mbyti të qarët. Iu skuqën sytë nga të qarët.

QENË (të)
Gjendja sipas kuptimit të foljes jam. Të qenët i kuptueshëm.
Të qenët i pandryshueshëm. Të qenët i palodhur.

QESHUR (të)
Qeshje

QËLLUAR (të)
Veprimi sipas kuptimit të foljes qëlloj.

REGJUR (të)
Regjje. Mori të regjur (liri) u regj.

REGJURA (të)
Turshitë.

RËNDË (të)
Peshë, rëndësi. I heq (i mbaj) të rëndët. U shkarkua
(u lehtësua) nga të rëndët. Çalon nga të rëndët.

RI (të)
Mosha e re, mosha e rinisë; Shkoi (kaloi) të ritë. Gëzoi (humbi)
të ritë. (Si) në të ri. Që në të ri. Gëzofsh të ritë!

RRUAR (të)
Rruajte

SOSUR (të)
Veprimi sipas kuptimit të foljes sos, sosem.
S`ka të sosur, është me shumicë të madhe

SHARË (të)
Sharje. Vuri të sharët, filloi të shante. S`pushon
së shari. S`bëhet gjë me të sharë.

SHIJUAR (të)
Njëra nga të pesë shqisat, mundësia dhe aftësia për të
dalluar shijen e diçkaje, nëse një ushqim a një send
tjetër që shtiem në gojë është i ëmbël, i hidhur, i thartë, i
kripur etj. Shqisa e të shijuarit. Organet e të shijuarit.

SHKREPUR (të)
Shkrepje

SHKRUAR (të)
Shkrim

SHKUAR (të)
Shkruarje

SHPREHUR (të)
Shprehje

TEKUR (të)
Veprimi sipas kuptimit të foljes teket.
E bën me të tekur e bën kur t’i teket.
E ka me të tekur e bën diçka kur t’i teket ose si t’i teket.

THATË (të)
Thatësi, thatësirë; të qenët i thatë. I prishi të thatët
pemët (perimet). S’e duron dot të thatët. Po mban të
thatë i madh. S’prashitet në të thatë.

THËNË (të)
Veprim sipas kuptimit të foljes them.
Me të thënë e me të bërë.
S’është me të thënë, por me të dhënë

UJË
1. Uji
2. Ujët e hollë

VERDHË (të)
1. Verdhëza. U pek nga të verdhët.
2. Të fikët. I ra të verdhë.

VËSHTIRË (të)
Të pështirë. Më ngjall (më shkakton) të vështirë. Më
vjen të vështirë kur e shoh.

VJELË (të)
Vjelje.

VJELLË (të)
Vjellje. I nxiti të vjellët. I plasi të vjellët. Më vjen të vjellë
më përzihet, më vjen për të vjellë.

ZBEHTË (të)
Zbehtësi

ZI (të)
1. Ngjyra e zezë, e zeza; bojë e zezë. Të zitë e korbit.
Vinte të zi në flokë.
2. Kujtimi i dikujt që ka vdekur, zia; rrobat e zeza që
vishen në rast vdekjeje, të zezat. Hoqi të zitë. Veshur
në të zi.