SHKRIMI I NYJËS SË PËRPARME

SHKRIMI I NYJËS SË PËRPARME

  • 45

Emrat në rasën gjinore shkruhen me nyjë të përparme (i, e, të, së): ndërmarrja e ndërtimit, ndërmarrjes së ndërtimit; Partia ePunës, Partisë së Punës; pasuria shtetit, pasurisë së shtetit etj.;dyqani luleve, dyqanit të luleve; rrethi Tiranës, rrethit të Tiranës; shtëpive të fshatit; arave të kooperativës; ndërmarrjeve të ndërtimit; puseve të naftës; detyrave të ditës; mbjelljeve të vjeshtës etj.

  • 46

Kur një emër i rasës gjinore vjen pas një emri tjetër në rasën gjinore a dhanore njëjës të pashquar, shkruhet me nyjën e përparme , pavarësisht nga gjinia që ka emri para tij: diploma e një studenti Institutit Bujqësor; diploma e një sutdenteje të degës elektrike; norma e një punëtoreje të fabrikës së tjerrjes; çmimi iu dorëzua një atleti skuadrës kombëtare; leshi i njëdeleje të racës merinos; banorët e një pjese të lagjeve të reja etj.

 

  • 47

Kur një emër i rasës gjinore, pavarësisht nga gjinia që ka, vjen pas një emri mashkullor në rasën gjinore a dhanore të shquar njëjës, shkruhet me nyjën e përparme , dhe kur ai vjen pas një emri femëror në po këto rasa, shkruhet me nyjën e përparme zyra e kryetarit Këshillit Popullor të fshatit; fuqia e krahut të punëtorëve; zbatimi i vullnetit të klasës punëtore; dëgjimi i zërit të masave punonjëse; Lavdi heroizmit të gruas shqiptare!; i jepet fjala përfaqësuesit të Frontit Demokratik etj.; historia e luftës së popullit shqiptar; fryti i punës punëtorëve; përvjetori i shpalljes së pavarësisë; ndërtimi i fabrikës këpucëve; çmimi iu dha minierës së qymyrgurit; pas korrjes së grurit; përpara shtëpisë së kulturës; pas stinës së pranverës etj.

  • 48

Kur një emër femëror në rasën gjinore, dhanore a rrjedhore njëjës përcaktohet nga dy ose më shumë mbiemra të nyjshëm (ose numërorë rreshtorë), mbiemri i dytë e të tjerët pas tij marrin nyjën të e jo . Po kështu veprohet edhe kur mbiemri i parë është i panyjshëm ose kur emri përcaktohet njëkohësisht nga një përemër pronor dhe nga një a më shumë mbiemra të nyjshëm: (i, e, të, së) fshatarësisë së varfër e mesme; (i, e, të, së) vajzës së urtë, të zellshme dhe të shkathët; (i, e, të, së) fushës pjellore dhe të gjerë; (i, e, të, së) cilësisë së parë, të dytë e tretë etj.; (i, e, të, së) vajzës së tij të dashur; (i, e, të, së) vajzës së tij mirë e të sjellshme; (i, e, të, së) motrës së saj të dashur; (i, e, të, së) motrës së saj të dashur e të paharruar etj.

Shënim. Kur mbiemrat e nyjshëm (ose numërorët rreshtorë) ndodhen përpara emrit, përdoret nyja së e jo : lotët e së shkretës e tësë pangushlluarës nënë; t’i caktohen normat së parës, së dytës dhe tretës kategori të punëtorëve etj.

  • 49

Kur një emër femëror në rasën gjinore, dhanore a rrjedhore njëjës përcaktohet nga një ose disa emra në gjinore, fjala përcaktuese e dytë e të tjerat pas saj marrin nyjën të e jo (i, e, të, së) klasës punëtore Shqipërisë; (i, e, të, së) fabrikës së re të tullave; (i, e, të, së) kooperativës së zgjeruar të Krutjes; sipërfaqja e Republikës Populloretë Shqipërisë; (i, e, të, së) luftës çlirimtare të pamposhtur të popullit shqiptar; (i, e, të, së) Partisë së Punës të Shqipërisë; (i, e, të, së) Republikës Popullore të Shqipërisë; (i, e, të, së) rrjedhjes së poshtme Vjosës dhe të Semanit; (i, e, të, së) klimës së butë e të qëndrueshme Vlorës, të Himarës, të Sarandës etj.

  • 50

Kur pas një emri femëror të shquar të rasës gjinore a rrjedhore njëjës vijnë dy a më shumë emra femërorë në gjinore njëjës, nga këta të fundit i dyti e të tjerët pas tij marrin nyjën së e jo të në rastet kur këta përcaktojnë emrin në gjinore që ndodhet menjëherë përpara tyre; por në rastet kur këta përcaktojnë jo emrin në gjinore që ndodhet menjëherë përpara tyre, po atë që ndodhet para atij, shkruhen me nyjën të e jo :punimet e tharjes së kënetës së fushës së Thumanës; përmirësimi i cilësisë së racës së lopës së Shkodrës etj.; zhvillimi i industrisë së naftëstë Shqipërisë (është fjala për industrinë [e naftës] të Shqipërisë); themelimi i Partisë së Punës të Shqipërisë (është fjala për Partinë [e Punës] të Shqipërisë); Komiteti Qendror i Bashkimit të Rinisë së Punëstë Shqipërisë; punonjësit e bujqësisë të zonave malore etj.

  • 51

Kur një emër femëror në gjinore njëjës përcaktohet nga dy ose më shumë emra të bashkërenditur, që janë po në rasën gjinore, emri i dytë përcaktues e të tjerët pas tij marrin nyjën të e jo prodhimet e fushës së Korçës, të Myzeqesë, të Thumanës e të Zadrimës; punimet e stinës së pranverës, të verës, të vjeshtës, të dimrit; veshjet e krahinës së Mirditës dhe të Matit etj.

  • 52

Kur dy emra në rasën gjinore ndjekin një emër në emërore njëjës, emri i dytë në gjinore, kur përcakton emrin në emërore, merr sipas gjinisë së këtij të fundit, nyjën e përparme për gjininë mashkullore dhepër gjininë femërore: rendi i ditës Kongresit; libri i gjuhës klasës së shtatë; ministri i Punëve të Jashtme Republikës Popullore të Shqipërisë etj.; fjala e nderit shqiptarit; Partia e Punës Shqipërisë; Ministria e Tregëtisë RPSH; stina e verës këtij viti etjKur emri i përcaktuar është në kallëzore, atëherë emri i dytë në gjinore merr nyjëntë e jo : Partinë e Punës të Shqipërisë; në rafinerinë e naftës Cërrikut etj.

  • 53

Përpara emrave femërorë të ndryshëm, në gjinore, dhanore e rrjedhore shkruhet nyja së për trajtën e shquar dhe nyja të për trajtën e pashquar: orari i së mërkurës; tiparet e së folmes së Mirditës; parashikimi i së ardhmes; kujtimet e së shkuarës; përhapja e së resë; shpresat e së nesërmes etj.; por: ndeshjet sportive të një të diele; tiparet e një të  folmeje; drejt një të ardhmeje të lumtur etjShkruhen me së në gjinore, dhanore e rrjedhore të shquar edhe emrat femërorë të farefisnisë, kur përdoren me nyjë: kujdesi i së bijës; i tha së motrës; mori letër prej së shoqes etj.

  • 54

Kur një emër përcaktohet nga dy a më shumë emra të bashkërenditur të rasës gjinore, të gjithë këta përdoren zakonisht me nyjë të përparme: Fakulteti Historisë dhe Filologjisë; ((i, e, të, së) Fakultetit të Historisë dhe të Filologjisë; Instituti Gjuhësisë dhe iLetërsisë: (i, e, të, së) Institutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë; Institutin e Gjuhësisë dhe të Letërsisë; Ministria Arsimit dhe Kulturës; (i, e, të, së) Ministrisë së Arsimit dhe të Kulturës; Ministrinë Arsimit dhe Kulturës; stacioni makinave dhe traktorëve; (i, e, të, së) stacionit makinave dhe të traktorëve; stacionin makinave dhe të traktorëve; shfrytëzimi vendburimeve të kromit, të bakrit dhe të hekur-nikelit; shkollat Tiranës, të Durrësit e të Elbasanit; e drejta votës, fjalës,mbledhjes dhe shtypit; në interes të popullit e të atdheut; organet efrymëmarrjes dhe të qarkullimit të gjakut; zhurma kazmave dhe elopatave etjNë rastet kur vijnë njëri pas tjetrit tre a më shumë emra të rasës gjinore të bashkërenditur pa lidhëza, nyja e përparme e merit të dytë (kur nyja nuk ndryshon) ose të tretë (kur nyja ndryshon nga ) dhe e emrave të tjerë pasues shkruhet ose jo, duke u mbështetur në arsye të caktuara kuptimore e stilistike: prodhimi drithërave, iduhanit, pambukut, perimeve, patateve, frutave; zotimet e punonjësve të gjeologjisë, të naftës, të minierave, të degëve të tjera të industrisë e të artizanatit etj.; kishte marrë hov të madh ndërtimi ishtëpive, fabrikave, shkollave, rrugëve, urave; është rritur numri idegëve, katedrave, laboratorëve dhe kabineteve; brigada, vullnetarësh nga fshatrat Peshkopisë, të Krujës, Elbasanit, Skraparit, Tepelenës, Sarandës etj.

  • 55

Kur pas një emri femëror ndeshen dy nyja të përparme të rasës gjinore të gjinisë femërore (së së), e para nga këto shkruhet me :frytet e fitores të së resë dhe të shembjes të së vjetrës; hartimi i nxënëses të së pestës së tetëvjeçares; ditëlindja e vajzës të së motrës; dita e dasmës të së mbesës; përpara forcës të së vërtetës; kërkesat i përgjigjen detyrës të së sotmes e të së ardhmes etj.

  • 56

Midis emrave mashkullorë që lakohen si femërorët (axhë, bacë, dajë, gegë, hoxhë, lalë, toskë; Bato, Gjokë, Kolë, Pirro, Sulë etj.) dhe emrave ose mbiemrave që i përcaktojnë ata, pas rasës emërore të së përcaktuarve shkruhet nyja i, ndërsa në gjinore, dhanore e rrjedhore shkruhet nyja axha Agimit, (i, e) axhës së Agimit; daja Zanës, (i, e) dajës së Zanës; Leka Madh, (i, e) Lekës së Madh; Kola Gjokës, (i, e) Kolës së Gjokës etj.

  • 57

Mbiemrat e nyjshëm të shkallës pohore, kur vijnë pas një emri femëror në rasën gjinore e dhanore të trajtës së pashquar të njëjsit, shkruhen me nyjën , ndërsa kur vijnë pas një emri në trajtën e shquar, shkruhen me nyjën oborrri i një shkolle të madhe; fitoret e një brigade të re; flamuri iu dorëzua një punëtoreje të dalluar; oborri i shtëpisë së madhe; fitoret e brigadës së re; flamuri iu dorëzua punëtores së dalluar etj.

  • 58

Në shkallën krahasore dhe në sipëroren e formuar me pjesëzënmë mbiemrat e nyjshëm që përcaktojnë një emër femëror, në të gjitha rasat e zhdrejta të njëjsit shkruhen me nyjën e përparme , ndërsa kur ndodhen para emrit, shkruhen me nyjën hartimi i një rregulloreje re e më të plotë; ndërtimi i një fabrikemë të madhe se e para etj.; çmimi iu dha shkollës më të dalluar të rrethit; prodhimi i verës më mirë të vendit etj.; prodhimi i më së mirës verë të vendit; zbriti prej mësë lartës majë të Shqipërisë etj.

  • 59

Mbiemri i nyjshëm që ndjek një kundrinë të drejtë, të shprehur me një emër në kallëzore të shquar, merr nyjën e, kur është cilësor, dhe nyjën , kur ka funksion kallëzuesor: ndaji mollët mëdha nga të voglat; ngriti dorën djathtë; përdorini drejt trajtat shkurtra të përemrit; por: i dua mollët të ëmbla; e ka dorën të mbarë; gënjeshtra i ka këmbët të shkurtra; i ka rrënjët të thella etj.

  • 60

Mbiemrat e nyjshëm që ndjekin një emër në rrjedhoren e pashquar të shumësit marrin nyjën të e jo (prej) malesh të larta; (prej) lumenjsh të rrëmbyer; (prej) kërkimesh të pandërprera; (prej) krahinash të largëta; (prej) erërash të forta etj.

  • 61

Përemrat pronorë im, ime, yt, jote, ynë, jonë, juaj, qoftë kur përdoren thjesht si përemra, qoftë kur përcaktojnë një emër, shkruhen pa nyjë të përparme: libri im; ky libër është imi; puna ime; kjo punë është imja; djali ytyti është ky djalë?; shtëpia jote; kjo shtëpi ështëjotja; vendi ynë; ky vend është yni; shkolla jonë; kjo shkollë ështëjona; kooperativa jonë; kooperativa jonë dhe juaja etjpëremrat pronorë e (të) mi, e (të) mia, e (të) tu, e (të) tua, i (e, të) tij, i (e, të) tyre, i (e, të) saj shkruhen me nyjë të përparme në të gjitha trajtat dhe përdorimet e tyre: nxënësit e mi; fletoret e mia; djemtë e tu; duart etua; shkolla e tij; motra e saj; fshati i tyre; nëna e tyre etj.

 

– Drejtshkrimi i gjuhës shqipe –

[cite]