FJALORI I GJUHËS SHQIPE
✤ (1954). Fjalori i parë shpjegues i mirëfilltë për gjuhën shqipe i botuar nga Instituti i Shkencave, hartuar nga një komision (K.Cipokryetar, E.Çabej, M.Domi, A.Krajni, O.Myderizi). Fjalor i tipit të vogël me rreth 25.000 fjalë. Pasqyron shtresën më aktive dhe një pjesë të shtresës pasive të leksikut të shqipes e të frazeologjisë> Mbështetet në një bazë të gjerë kombëtare. Përfshin edhe mjaft fjalë e variante krahinore. Në FGjSh bëhen edhe përpjekje për të përcaktuar normën letrare në leksik, për të dhënë disa ngarkesa stilistike të fjalëve dhe për të treguar përdorimin e tyre. Ky fjalor shënon në leksikografinë shqiptare fiilimin e periudhës së hartimit të fjalorëve shpjegues koirhëtarë e normativë të gjuhës së sotme shqipe. Është ribotuar edhe në Prishtinë (1965). Ka shërbyer si vepër leksikografike themelore për gjuhën shqipe.

(J.Th.)

✤ Fjalori i gjuhës shqipe i K.Kristoforidhit. Vepra më e rëndësishme e leksikografisë shqiptare para Çlirimit, përpjekja e parë për të hartuar një fjalor të gjithë gjuhës shqipe që u bë gjatë Rilindjes Kombëtare.

K.Kristoforidhi (shih) lëndën e mblodhi kryesisht nga goja e popullit. Pas vdekjes së tij dorëshkrimi u botua më 1904 në Athinë. Përmban 11.675 fjalë‘ (janë përjashtuar shumica e huazimeve të reja kulturore dhe sidomos orientalizmat). Alfabeti është me shkronja greke, të plotësuara me disa shkronja latine. Në mjaft raste shënohet vendi ku janë mbledhur fjalët ose autori i vjetër që e ka përdorur, jepen sinonime dhe mjaft togje e njësi frazeologjike. Është përgatitur si fjalor dygjuhësh shqip-greqisht, por ka elemente të një fjalori shpjegues me shpjegimet shqip dhe pjesa greqisht shpesh luan rolin e shpjegimit. Ka përpjekje për të zbuluar etimologjitë e fjalëve, nga të cilat një pjesë qëndrojnë edhe sot.

Kristoforidhi e mendonte fjalorin si themel i shqipes së shkruar, e cila do të mbështetej te gjuha e popullit, e gjithashtu si mjet për ta mësuar e përhapur shqipen e shkruar. Vepra bënte pjesë në përpjekjet e atdhetarëve të Rilindjes, prandaj krahas vlerës shkencore e kulturore pati edhe rëndësi të veçantë kombëtare.

Me një sistemim dhe përpunim të mëtejshëm të lëndës nga prof. A.Xhuvani, Fjalori i Kristoforidhit u ribotua më 1961 me alfabetin e sotëm të shqipes duke u bërë gjerësisht i përdorshëm.

(Xh.Ll.)

Burime, referenca dhe shënime:
● Fjalori Enciklopedik Shqiptar (1985)
● Artikulli origjinal – Fjalori I Gjuhës Shqipe