RRETH RIZBULIMIT TË DY KODIKËVE TË BERATIT*
JOHANNES KODER
Në një artikull të shkurtër në gazetën shqiptare “Zëri i popullit”, historiani pranë Universitetit të
Tiranës, Aleks Buda, raporton mbi rigjetjen e dy kodikëve të hershëm në Berat, Shqipëria e
Jugut1. Bëhet fjalë për të famshmin Codex Purpureus Beratinus F , të fillimit të shek. të 6-të
dhe për Codex Aureus Anthimi, të shek. të 9-të. Të dy mbaheshin-tok me të tjerë-që prej
Luftës së Dytë Botërore, si të humbur, dhe nuk figurojnë për këtë arsye edhe në katalogun e
vogël të dorëshkrimeve në greqisht të Tiranës2.
Ata u zbuluan vërtet para pak kohësh në një dhomëzë të lagësht varri të një kishe në Berat
dhe për shkak të gjendjes së tyre të përgjithshme të dëshpërueshme iu përcollën menjëherë
Akademisë së Shkencave të RP të Kinës, për restaurim. Prej andej u rikthyen në Shqipëri në
fillim të vitit 1972, të restauruar e të konservuar dhe-ashtu si dorëshkrimet e tjera, në greqisht,
të Shqipërisë-iu dorëzuan për ruajtje Arkivit Shqiptar të Shtetit në Tiranë.
Është një gëzim i madh që të dy dorëshkrimet e çmueshme, të cilët deri më tash qenë të
konsultueshëm vetëm përmes përshkrimit në Katalogun e Dorëshkrimeve të Beratit, të
Anthimus Alexoudes3, iu ridhuruan kështu shkencës.
Nëse krahasohet përshkrimi i vjetër i A. Alexodes me atë të A. Budës në “Zëri i popullit”, del në
pah në mënyrë të qartë se, me gjithë rrethanat e këqija të ruajtjes, nuk rezultojnë humbje
fletësh në asnjërin prej të dy dorëshkrimeve. Deri sa të dalë një hulumtim shkencor nga pala
kompetente shqiptare, për informacion paraprak mbi gjendjen e sotme të të dy dorëshkrimeve,
duhet t’u referohemi fjalë për fjalë të dhënave të Budës dhe Alexoudes-it:
Beratinus 1 (“Codex Purpureus Beratinus F ”).
Shek. i 6-të. Pergamenë e purpurt. 314 x 268 mm. 190 fl. 2 kol. 17 rr. Bojë argjendi. (Inicialet
bojë ari).
Fragment ungjijsh (Mateu e Marku).
Beratinus 2 („Codex Aureus Anthimi“).
Shek. i 9-të. Pergamenë. 240 x 190 mm. 413 fl. 1 kol. 17 rr. Bojë ari. Ungjill. Në krye të çdo
teksti, miniaturë (pamje e plotë) e secilit ungjillor.
Shënime bibliografike:
* Botuar në „Byzantinisce Zietschrift“, München, 1972.
1. A.Buda, Thesare kulturore që i kthehen popullit, „Zëri i popullit“, 23 (7315), 28.01.1972, f. 3 me dy
pamje; të krahasohet edhe lajmi i shkurtër në „Zëri i popullit“ 13 (7305), 16.01.1972. Për sugjerimet e
vlefshme dhe përkthimin e të dy artikujve falënderoj shumë përzemërsisht z. dr. Robert Schwanke të
Institutit të Lindjes në Vjenë.
2. J. Koder-E. Trapp, Katalog i dorëshkrimeve në greqisht në Arkivin e Shtetit në Tiranë, Jahrb. Österr.
Byz. Ges. 17 (1968) 197-214.
3. A. Alexoudes, Katalog i kishave të shenjta të lagjes Kala, qyteti i Beratit të mitropolisë të Belegradit
/Beratit/, si dhe dorëshkrimet e vjetra të ndodhura. Delt. Hist. Ethnd. Het. 5 (1900) 352-369; atje janë
përshkruar si kodiku 1 dhe 2 në f.352. krhs.: P.Battifol, Les manuscrits grecs de Bérat d’Albanie et le
codex purpureus F , Arch. des Missions scient. et litt. III 13 (1887) 441-456.
