LEKSIKOLOGJIA SHQIPE
✤ Degë e gjuhësisë shqiptare që studion leksikun ’dhe frazeologjinë e gjuhës shqipe. U formua si shkencë e mirëfilltë pas Çlirimit duke përfshirë edhe studimet për formimin e fjalëve, për semasiologjinë dhe për teorinë leksikografike. Në periudhën para Çlirixnit janë bërë disa gjurmime për fjalë e grupe të veçanta fjalësh, por kryesisht për nevojat e etimologjisë dhe lidhur me shtresimin e leksikut të shqipes. Ndër studiuesit shqiptarë rol të veçantë luajti puna e A.Xhuvanit (shih).

Pas Çlirimit, duke u mbështetur mbi bazat e shëndosha të metodologjisë marksiste-leniniste, leksikologjia shtroi kërkesën për mbledhjen shkencore. e të organizuar të leksikut e të frazeologjisë së gjuhës shqipe, i hapi rrugën plotësimit të kësaj kërkese dhe ndërmori një varg studimesh për shtresa e klasa të ndryshme fjalësh. Këto studime u përqendman sidomos tek ato shtresa e klasa që lidhen me rrugën e me veçoritë e formimit e të zhvillimit të gjuhës letrare kombëtare. Me hartimin e Fjalorit të gjuhës shqipe (1954) dhe sidomos me themelimin e Kartotekës së leksikut të shqipes (1955) u krijua’n edhe mundësi të reja për të ndërmarrë studime më të gjera e më të thelluara. Në qendër të kërkimeve e të studimeve ka qenë leksiku e frazeologjia e gjuhës së sotme shqipe të shkmar e të folur, ncrma leksikore dhë prirjet e zhvillimit të mëtejshëm të leksikut, lufta për pastërtinë e pasurimin e gjuhës letrare etj. Duke qenë rruga kryesore për pasurimin e leksikut, iu kushtua vëmendje e veçantë formimit të fjalëve (me studimet e A.Kostallarit etj.). Për herë të parë u bënë studime të posaçme për semasiologjinë, për strukturën kuptimore të fjalëve dhe lidhjet e tyre, për homonimet, për antonimet etj., për frazeologjinë, për stilistikën gjuhësore. Këto kërkime e studime e zgjeruan njohjen e sistemit leksikor të gjuhës shqipe dhe ndihmuan për të përcaktuar normën leksikore e stilistike, për ta vënë në baza më të shëndosha punën e shkollës për përvetësimin e visarit leksikor dhe gjithë praktikës gjuhësore. Duke e vështruar leksikun si sistem, fjalët u studiuan në evoluimin e tyre, në lidhjet e tyre të shumanshme, në jetën e gjallë të tyre (shih Leksiku i gjuhës shqipe).

Vitet e fundit, janë ndërmarrë studime më të gjera monografike për prejardhjen kuptimore në gjuhën shqipe, për shtresimin stilistik të leksikut e të frazeologjisë, për sinonimet etj. Leksikologjia historike ka ecur përpara sidomos me arritjet e reja të E.Çabejt në fushën e etimologjisë së gjuhës shqipe (shih). Është hartuar si tekst Leksikologjia e gjuhës shqipe (1984). (J. Th.)

Burime, referenca dhe shënime:
● Fjalori Enciklopedik Shqiptar (1985)
● Artikulli origjinal – Leksikologjia Shqipe