PARIDI DHE HELENA
— Nuk dua ta dëgjoj historinë e Paridit e të Helenës, — tha Leoja, — sepse jam i sigurt që është e trishtme.
— Kurse unë dua ta dëgjoj, — tha Lia.
— Mirë, bëj si të duash, por ja ku po ta them se do të qash.
— S’më besohet, — tha e ëma urtë e butë. — Lia është zemërfortë.
Leoja nuk u përgjigj, ishte i zemëruar dhe s’i dilnin fjalët nga goja. E ëma e dinte se me ato që tha ia prishi qejfin të birit. As Leoja nuk donte të ishte i dobët. Ai dëshironte të ishte i fortë si Herakli! Por në këto çaste s’mund të themi se ishte i fortë si Herakli, sepse i vari buzët një pash, mori një libër dhe zuri të lexonte mënjanë, në një qoshe të dhomës, ndërsa e ëma po i tregonte historinë Lias.
— Këtu e shumë, shumë vjet më parë jetonte në Spartë një mbret, një mbretëreshë dhe një princeshë. Mbretëresha quhej Helenë, mbreti Menela dhe princesha Hermionë. Hermiona ishte foshnja më e bukur, bardhoshe dhe flokëverdhë, me sy të kaltër e me buzë si luleshtrydhe. Kishte filluar të fliste dhe të ecte. Hipte mbi gjunjët e t’et, luante me armët e tij të ndritshme dhe herë-herë i shkulte flokët. Menelau nuk i thoshte gjë, se e donte fort, dhe ishte shumë i kënaqur.
Një ditë prej ditësh arriti në qytet një princ i huaj. Kishte ardhur nga Salamina, i kishte lënë anijet dhe lundërtarët në brigjet afër Spartës, pastaj kishte ardhur me karro e me kuaj gjer në Spartë.
Me të arritur në qytet, ai kërkoi të takohej me Menelaun dhe e shpunë në pallatin mbretëror. — Mbreti, — i thanë kur hyri në pallat, — duhet të ikë nesër nga Sparta. Megjithatë do të të presë me nderime të mëdha, sepse është gjithnjë i sjellshëm me të huajt.
Menelau duhej të nisej vërtet të nesërmen: do të shkonte larg, do të udhëtonte nëpër det për të vajtur në ishullin e Kretës. Mbretëresha i ishte lutur që ta merrte me vete e të mos e linte të mërzitej në shtëpi: nuk e kuptonte shkakun, por ishte shumë e sëndisur!
Menelau u çudit fort nga kjo lutje e Helenës.
— Pse kërkon të vish? Pse nuk do të rrish këtu? Nuk do të mbetesh vetëm: ke kaq shërbyese që do të të bëjnë shoqëri, veç këtyre ke dhe Hermionën! Dhe ti e di, gratë duhet të rrinë në shtëpi; këtë e dinë të gjithë, apo jo? Ti, Helenë, kërkon të bëhesh si një foshnjë tekanjoze!
Mirëpo Helena s’po kandisej dhe Menelau mendoi t’ia bënte qejfin në një mënyrë tjetër.
— Mund të vish të më shoqërosh gjer në breg të detit, gjer në qytetin e Afërditës. Këto ditë bëhet festë për nder të Afërditës…
— Afërditës? — pyeti Lia.
— Po, Afërdita ishte perëndesha e bukurisë, ajo perëndesha që kishte marrë nga Paridi mollën e artë. — Këto janë ditë feste, — tha Menelau, — ti do të marrësh pjesë në festë dhe do të ngushëllohesh për ikjen time. Je e kënaqur kështu?
— Jo, nuk jam e kënaqur.
Helena buzëqeshi me atë buzëqeshjen e saj hyjnore, që Menelaut i gufonte zemra nga gëzimi kur e shihte. Ajo vuri buzën ne gaz, por zemra i qante. Mirëpo Menelau nuk e vuri re trishtimin e saj.
— Do të kthehem shpejt, sa më parë që të jetë e mundur!
Kështu foli ai dhe në atë çast hyri shërbëtori plak, Eteoneu.
— O mbret i Spartës, kanë ardhur dy të huaj. Njëri prej tyre është shumë i pashëm dhe shkëlqen i tëri në ar.
— Si e quajnë? — pyeti mbreti.
— Nuk e di, por nga veshja duket si barbar.
— Barbar? Ç’do të thotë barbar? — pyeti Leoja.
— Grekët e vjetër i quanin barbarë të gjithë ata që nuk flitnin gjuhën e tyre dhe visheshin ndryshe. — Duket barbar ai djaloshi që sapo ka arritur, — tha Eteoneu, — dhe kërkon të takohet me ty. Ta dëbojmë apo t’ia çmbrehim kuajt dhe ta futim në pallat?
— Ta dëbojmë? Ç’thua kështu, o Eteone? A i kam dëbuar ndonjëherë nga shtëpia ime ata që kanë dashur të hyjnë? Çmbrehi kuajt, fute djaloshin brenda dhe jep urdhër që ta presin ashtu si më ka hije edhe mua, edhe atij.
Në këto e sipër, Eteoneu doli shpejt përjashta dhe disa shërbëtorë të tjerë i shkuan pas. Disa çmbrehën kuajt dhe i shpunë në stallë, të tjerët i shoqëruan të huajt për në banjë. Duhet ta dish, Leo, se helenët ishin shumë të pastër e, kur hynin në shtëpi të pluhurosur, para së gjithash do të laheshin. Paridi hyri, pra, në vaskën plot ujë të vakët dhe shërbëtorët ia lanë trupin mirë e mirë.
— Pse, s’mund të lahej vetë? — pyeti Lia, e cila lahej gjithnjë vetë.
— Po si s’mund të lahej, mirëpo në ato kohëra u pëlqente më tepër t’ua lanin trupin të tjerët.
— Po lëkurën, si tonën e kishin?
— Si tonën. Shërbëtorët e lanë pra Paridin, ia lyen trupin me vaj të mermë, e veshën me një rrobë të bardhë e të butë dhe e çuan te Menelau.
Menelau dëshironte fort të dinte kush ishte ky djalosh kaq i pashëm, po nuk e pyeti. Helenët e kishin zakon të mos i flitnin mysafirit para se ai të hante mirë e mirë. Mbreti dha urdhër pra që të sillnin bukë, mish dhe verë.
Shërbëtorët erdhën me të shpejtë dhe sollën tezgat: shërbyeset zbrazën ujë të pastër nëpër legena prej argjendi dhe Menelau me mysafirin e huaj lanë duart. Pastaj vunë mbi tryezë bukë të bardhë dhe copa të mëdha mishi të pjekur: Menelau dhe Paridi hëngrën mish dhe bukë. Pastaj u zbrazën verë. Më në fund, kur asnjëri nga të dy nuk desh më as të hante, as të pinte, Menelau i tha të huajit:
— Cili je ti dhe nga na vjen?
— Vij nga Azia, nga një qytet i madh e i bukur që quhet Trojë. Jam Parid Aleksandri, biri i Priamit, mbretit të Trojës.
— Mirë se erdhe, o Parid Aleksandër, — i tha Menelau. — Më trego për vendin tënd të largët, më trego për atin dhe nënën tënde.
Ndërsa Menelau po fliste, hyri në sallë Helena. Trupgjatë dhe e hollë, veshur në të bardha, me flokët mbuluar me një vel të lehtë, me fytyrën e bukur të trishtuar, ajo hyri në sallë si një vegim. U afrua dhe e përshëndeti plot hir princin trojan. Me ta parë mbretëreshën e Spartës, Parid Aleksandri mbeti pa mend.
Pasi përshëndeti, Helena u ul. Një nga shërbyeset i dha qëndismën, një tjetër kanistrën prej argjendi plot lëmshe ngjyra-ngjyra dhe ajo filloi të qëndiste duke dëgjuar Paridin.
Parid Aleksandri fliste për vendin e tij të çuditshëm dhe të largët: për malin Ida, që e kishte kreshtën të mbuluar me dëborë, për pyjet dhe livadhet, për pallatin e madh e të shkëlqyer, për kullat e larta mbi muret e Trojës, për t’anë e për t’ëmën, për vëllezërit dhe motrat e tij. Por ndërsa fliste, Paridi mendonte gjëra të këqija.
— Ç’gjë të keqe mendonte? — pyetën Leoja dhe Lia.
— Ja ç’mendonte: mbretëresha e Spartës është gruaja më e bukur që kam parë dhe kurrë s’do të shoh në jetën time një grua si kjo.
—Po kjo s’është ndonjë gjë e keqe,— u hodh e tha Lia.
— Jo, kjo s’është e keqe, mirëpo Paridi mendonte dhe diçka tjetër:
— Afërdita më ka premtuar se do të më japë Helenën. Pse të jetë gruaja e Menelaut? Do ta marr me vete dhe do ta shpie në Trojë.
Ditën tjetër, siç e thamë, mbreti i Spartës duhej të nisej. Helena e shoqëroi gjer në qytetin e Afërditës, shkoi buzë detit ta shihte kur do të nisej, dhe një trishtim i thellë i pushtoi zemrën.
E vetmuar, e veshur në të bardha, mbretëresha rrinte më këmbë buzë detit, duke vështruar valët e largëta, që kishin ngjyrën e syve të saj, dhe i qante zemra. I vështroi anijet e vogla e të zeza që largoheshin, derisa iu zhdukën nga sytë, pastaj u kthye në qytet dhe takoi princin e ri që kishte qenë në shtëpinë e saj një ditë më parë. Edhe Parid Aleksandri kishte ardhur në qytetin e Afërditës.
Atë ditë ishte festë. Njerëzit këndonin rrugëve, vallëzonin dhe u binin veglave muzikore. Të rinj dhe të reja ecnin njëri pas tjetrit në një varg të gjatë drejt tempullit të Afërditës. Helena u afrua me shërbyeset e saj për t’i blatuar dhurata perëndeshës. Në tempull hyri dhe Paridi. Mbretëresha i lëshoi dhuratat mbi altar, ndërsa Paridi i lutej në heshtje perëndeshës që ta mbante fjalën që i kish dhënë dikur. Tani do të fillonte ndeshja midis Afërditës dhe Helenës.
Paridi e përshëndeti Helenën dhe i tha se do të nisej prapë për Trojë.
— Eh, ç’gënjeshtër! — thirri Leoja i zemëruar.
— Jo, nuk gënjeu. Kishte ndër mend me të vërtetë të nisej, por së bashku me Helenën.
Mbretëresha e Spartës u trishtua kur dëgjoi fjalët e princit trojan.
— Kaq shpejt do të ikësh? Kujtoja se do të qëndroje këtu një kohë të gjatë.
— O mbretëreshë, s’mund të qëndroj këtu, po do të të marr me vete.

Kaq tha Paridi, po Helena nuk u përgjigj. Më mirë të kthehej në Spartë para se të binte nata dhe të largohej përgjithmonë nga qyteti i Afërditës, nga festa për nder të Afërditës dhe nga ky princ. E kuptonte se kështu duhej të vepronte. Mirëpo qëndroi e heshtur dhe nuk u largua.
Paridi u kthye në anijet e tij, i armatosi shokët dhe, para se të dilte hëna, të gjithë ishin të armatosur e ishin bërë gati. Pastaj shkoi te Helena dhe i tha:
— O mbretëreshë, do të të marr me vete dhe do të shkojmë në Trojë, ku do të jetojmë bashkë gjithë jetën.
Një luftë e tmerrshme u ndez në zemrën e Helenës.
Klimena, shërbyesja flokëverdhë që s’i ndahej, e vështroi dhe ishte gati të thërriste njerëz për ndihmë. Po nuk thirri dhe nuk bërtiti, sepse mbretëresha i bëri me shenjë që të mos bënte zë. Atë e mundi Afërdita dhe i vajti pas Paridit, i cili shkoi me të buzë detit.
Detarët kishin përgatitur gjithçka për udhëtim dhe Paridi hipi me Helenën në anijen më të madhe. Afërdita dërgoi një erë të mbarë, anijet rrëshqitën me të shpejtë mbi det dhe dukeshin si pulëbardha që fluturonin mbi valët.
Klimena thirri të tri shërbyeset dhe u tregoi ç’kishte ndodhur. Të gjitha qanë e bërtitën, zgjuan qytetarët dhe ushtarët, u sulën te bregu i detit dhe panë në dritën e hënës anijet e largëta. Luftëtarët brofën në këmbë, u armatosën dhe dolën rrugëve. Edhe gratë me fëmijët derdheshin në rrugë dhe ndiqnin pas të tjerët drejt detit, duke pyetur ç’kishte ndodhur.
Turma vraponte buzë detit dhe ata që arritën të parët i panë qartë në dritën e hënës anijet e Paridit dhe morën vesh nga Klimena ç’kishte ndodhur. Hipën nëpër barkat që kishin mbetur dhe lundruan me të shpejtë që të arrinin mbretëreshën. Po largësia midis tyre dhe të arratisurve po bëhej gjithnjë e më e madhe. Qytetarët dhe ushtarët u kthyen të trishtuar nëpër shtëpitë e tyre dhe mendonin se sa do të dëshpëroheshin Menelau dhe Hermiona.
Ndërkaq Helena rrinte mbi anijen më të madhe, shtrirë mbi jastëk të butë, të qëndisur me ar dhe argjend. Paridi kishte kënduar këngët më të ëmbla, i shoqëruar me lirë, dhe tani i fliste mbretëreshës dhe i thoshte se do ta bënte të lumtur si nuk kishte qenë kurrë ndonjëherë.
— Të gjitha i kishte gënjeshtra, — thirri Leoja, që nuk e çmonte fare Paridin.
— Helena dëgjonte. Afërdita e bënte t’i besonte të gjitha fjalët e princit trojan, të dëshironte të rrinte gjithnjë me të, të ëndërronte një jetë të mrekullueshme në qytetin e largët ku i çonte anija.
Dhe anija shkiste mbi valë, e shpejtë si era dhe e shpinte Helenën larg, larg, gjithnjë e më larg.