ZEMËRIMI I AKILIT
Na ishte njëherë moti në një qytet të Azisë një mbret që e quanin Eksion, i cili ishte mik i Priamit, mbretit të Trojës. Kur grekët i bënë luftë Priamit, Eksioni u armatos kundër tyre.
— A ishte i madh vendi i Eksionit? Si vendet e tjera të Azisë? — pyeti Leoja.
— Jo si vendet e tjera të Azisë! Atdheu i Eksionit quhej Cilici dhe ishte më i vogël se Greqia. Helenët shkuan në Cilici, e mundën dhe e vranë mbretin, vranë të shtatë bijtë e tij, rrëmbyen të gjitha sendet që gjetën dhe gratë e i ndanë midis tyre.
— Pse i morën gratë?
— Që t’i bënin skllave.
— Si i trajtonin skllavet?
— Disa i trajtonin më mirë, kurse disa të tjera i trajtonin shumë keq, po nuk ishte gjë e këndshme të ishe skllave, qoftë edhe kur të trajtonin mirë.

Akili mori, midis sendeve të tjera, një vajzë shumë të bukur, me faqe ngjyrë trëndafili e me sy të ndritur, që quhej Briseidë. Agamemnoni mori edhe ai një vajzë shumë të bukur, me faqe ngjyrë trëndafili e me sy të ndrittur, që quhej Kriseidë, bija e një prifti të perëndisë Apolon, që e quanin Kris.
— Po atë vajzën, a nuk e flijuan që askush të mos i rrëmbente më gratë? — pyeti Leoja.
— Ifigjeninë? Pa dyshim. Po të vjetrit nuk mendonin se ky ishte një rrëmbim; ata që fitonin luftën kishin të drejtë të merrnin sendet dhe njerëzit e të mundurve. Paridi quhej se ia kishte rrëmbyer Helenën Menelaut, meqë e kishte marrë fshehurazi, kurse, sipas mendimit të njerëzve të lashtësisë, Akili nuk quhej se e kishte rrëmbyer Briseidën. Të gjithë e gjenin me vend që vajza t’i përkiste atij, edhe Briseidës i dukej e drejtë, megjithëqë nuk i pëlqente kurrsesi të ishte skllave.
— Por a sillej mirë Akili me skllavet e tij?
— Posi,
— A i trajtonte mirë?
— Ka të ngjarë që ai t’i trajtonte mirë zakonisht, sepse ishte zemërgjerë dhe fisnik. Po kush mund ta dijë në sillej gjithnjë mirë? Akili ishte pakëz i rrëmbyer dhe, kur njeriu nxehet, bëhet shpesh i padrejtë dhe mizor. Akili mori, pra, Briseidën dhe Agamemnoni Kriseidën, i shpunë në anije dhe i çuan në Trojë.
— Jo, në Greqi! — tha Leoja.
I shpunë në Trojë, sepse qëllimi kryesor i fushatës, që ishte të shtinin prapë në dorë Helenën, nuk ishte
arritur: ushtria greke auhej të rrethonte Trojën për t’i mundur ata që mbronin muret e për të hyrë në qytet.
Po Krisit, atit të Kriseidës, i theri në zemër kur mori vesh se të bijën ia kishin marrë akejtë. Qau e u dëshpërua, pastaj mendoi se të qash nuk ka ndonjë dobi e se duhej të bënte çmos t’ia kthenin Kriseidën. Mblodhi gjërat më të çmueshme që kishte dhe shkoi tek anijet e armikut, duke marrë me vete shumë sende të mrekullueshme. Kur u gjend pranë anijeve, kërkoi të fliste me prijësit.
— Ju ndihmofshin zotat që të fitoni luftën, o akej me armë të mrekullueshme, — u tha Krisi, — Dorëzomani vajzën e dashur dhe merrni në vend të saj thesarët që ju kam sjellë. Jam prift i Feb Apolonit, perëndisë së diellit, dhe Apoloni do të sillet mirë me ju, në qoftë se ju do të silleni mirë me mua.
Të gjithë grekët thirrën njëzëri: — Krisi ka të drejtë. Duhet t’ia kthejmë shpejt të bijën.
Po Agamemnoni u ngrit më këmbë dhe ulëriu i zemëruar:
— Shko, o Kris, dhe mos të t’i shoh kurrë sytë. S’kam ndër mend të ta dorëzoj tët bijë, përkundrazi, do ta marr me vete ne Mikenë, në shtëpinë time, e gjersa të plaket, vajza do të punojë e do të më shërbejë. Po ti mbathjua këmbëve dhe mos e hap më gojën, në qoftë se kërkon të kthehesh në shtëpi shëndoshë e mirë.
Kështu foli Agamemnoni dhe Krisi, i trembur, u bind. Shkoi larg, fillthi, buzë detit e iu lut Feb Apolonit, perëndisë së diellit, që të vinte të ndëshkonte Agamemnonin, kryekomandantin e grekëve.
Feb Apoloni e dëgjoi lutjen e Krisit dhe zbriti nga Olimpi për të ndëshkuar Agamemnonin. Ai mbante mbi sup një hark të argjendtë e kishte marrë me vete shigjetat e argjendta.
U ul në një mal përballë anijeve të akejve, mori në dorë harkun dhe zuri të shtinte me shigjeta duke vrarë kuaj dhe njerëz. Nëntë ditë me radhë vrau kuaj dhe njerëz dhe nëntë ditë me radhë u dukën gjuhë flakësh dhe shtëllunga tymi në kampin e akejve, sepse grekët e vjetër, kur vdiste njeri, e lëshonin mbi një pirg me dru dhe e digjnin.
Si kaluan nëntë ditë e, meqë numri i të vrarëve sa vinte shtohej, Akili mblodhi prijësit.
— O Agamemnon, bir i Atreut, — i tha Akili, — unë mendoj se më e mira e të mirave është të kthehemi në shtëpi, se, po vazhduam kështu, asnjë prej nesh s’do të mbetet gjallë. Po le të pyesim ndonjë dijetar a ndonjë falltar, të marrim vesh prej tij pse Feb Apoloni është kaq i zemëruar me ne dhe ta pyesim se ç’duhet të bëjmë.
Të gjithë e miratuan Akilin dhe falltari Kalkant u ngrit:
— Vetëm Kalkanti fliste përhera, vetëm ai ishte falltar? — pyeti Leoja.
— Ndoshta kishte dhe të tjerë, po ai ishte më i zoti nga të gjithë dhe mbretërit kërkonin gjithnjë këshilla prej tij. Pra, si mbaroi së foluri Akili, Kalkanti u ngrit dhe tha:
— Do të flas, po qe se më urdhëron ti, Akil. Po jam i sigurt se njërit prej jush do t’i vijë inat e do të zemërohet me mua.
— Asnjeri s’do të zemërohet me ty, asnjeri s’do të të bëjë ndonjë të keqe, të jap fjalën! — u përgjigj Akili. — Do të të mbroj kundër cilitdo qoftë, edhe kundër Agamemnonit, po qe nevoja! Fol dhe mos ki frikë!
Atëherë Kalkanti e mori fjalën:
— Krisi, prifti i Feb Apolonit, perëndisë së diellit, është trajtuar keq nga akejtë. Prandaj Feb Apoloni është zemëruar me ne dhe do të vazhdojë të vrasë shtazë dhe njerëz, gjersa të mos ia kthejmë Krisit të bijën, skllaven Kriseidë. Dhe jo vetëm që duhet ta kthejmë Kriseidën, po duhet ta japim bujarisht, pa kërkuar asgjë në vend të saj.
— Pa kërkuar asgjë në vend të saj ? — ulëriu Agamemnoni duke u ngritur si i tërbuar, dhe sytë i dukeshin si dy thëngjij të ndezur. — Si the, o Kalkant shpirtkeq, nuk duhet të marr asgjë në vend të saj? Ashtu the, o Kalkant, që je gjithnjë gati të mendosh e të thuash gjëra të këqija kundër meje? Ti kujton se njerëzit vdesin për shkakun tim, sepse s’paskam dashur t’ia kthej Krisit të bijën? Po s’ka gjë, do ta kthej skllaven, meqë për shkakun tim vdiskan luftëtarët tanë. Po ju më bëni gati shpejt diçka me vlerë në vend të saj, sepse nuk është e drejtë që ju të gjithë të merrni nga një shpërblim, kurse unë të mbetem duarthatë!
— O Agamemnon i famshëm! O Agamemnon, koprac, i mbaruar, — u përgjigj Akili, — ti kërkon një shpërblim; po si mund të ta japim? Plaçka e luftës është ndarë dhe s’është e drejtë që të mblidhet prapë e të ndahet sërish midis luftëtarëve.
— Do të më jepni një shpërblim, — thirri Agamemnoni, që sa vinte po tërbohej më tepër. — Në mos daçi të ma jepni, e di vetë se ç’do të bëj! Do të marr skllaven e Ajaksit a të Odiseut ose fundja edhe tënden, o Akil i prapë! Po këto gjëra do t’i mendojmë më pas. Tani të shkojmë të lëshojmë një anije në det, të hipim në të Kriseidën dhe njëri prej jush le ta shpjerë tek i ati. Le të shkojë Idomeneu ose Odiseu, ose shko ti, Akil, me i çuditshmi i njerëzve.
Por Akili, biri i Peleut, e vështroi Agamemnonin me bisht të syrit, pastaj u përgjigj:
— O i prapë, o koprac, si është e mundur të të bindet qoftë dhe një i vetëm nga luftëtarët tanë? Unë s’kam
ardhur këtu të luftoj për hesapin tim; trojanët s’më kanë rrëmbyer kurrë as qe, as kuaj, as gra dhe s’janë bërë kurrë zotër të vendit tim. Por vetëm që t’ia bëjmë qejfin tët vëllai, Menelaut, si dhe ty, o i prapë, kemi ardhur në Trojë. Kur është fjala për të luftuar, punën më të rëndë e bëj unë dhe të gjithë më ngrenë në qiell; pastaj, kur është fjala për shpërblim, gjërat më të mira i kërkon ti! Ja ku po ta them se s’qëndroj më këtu. Do të kthehem në Ftia, në vendin tim, bashkë me anijet; dhe s’do t’i bëj hatrin kurrë një njeriu si ti.
Kështu po ziheshin Agamemnoni me Akilin dhe kryekomandanti tha: — Shko, o Akil; e ç’më hyn ti në punë? Kam këtu kaq luftëtarë ‘e kuaj, sa mund të bëj edhe pa ty, o Akil, bir i Peleut! Po që ta kuptosh se këtu peshoj unë më shumë se ti, me t’u kthyer Kriseida tek i ati, do të vij në shatorren tënde e do të ta marr skllaven, Briseidën. Kësodore, të gjithëve do t’u mbushet mendja se ai që urdhëron këtu jam unë dhe asnjeri s’do të kuturisë të më flasë siç më fole ti tani.
Në këto fjalë e sipër, Akili u nxeh dhe mend rroku shpatën për t’u vërsulur kundër Agamemnonit, por e mbajti Paladë Atena.
— Pse e mbajti? — pyeti Leoja.
— Sepse, gjer atë çast kishte pasur të drejtë Akili, por, po të plagoste Agamemnonin, s’do të vepronte mirë. Akili nuk e rroku shpatën, por i la të gjithë dhe krisi e iku. Agamemnoni nuk shkoi vetë ta merrte Briseidën, po dërgoi dy tellallë.
— Kujt i thonë tellall? — pyeti Lia.
— Ishin në vend të gazetave. Tellallët thërritnin nëpër rrugë me zë të lartë, — iu përgjigj Leoja.
— Çfarë thërritnin? — pyeti prapë Lia.
— Thoshin, bie fjala: Ndodhi kjo ose ajo ngjarje! Filloi lufta! Lindi i biri i filanit! Përmbushnin dhe porosi. Këtë herë, bie fjala, shkuan në shatorren e Akilit për të marrë Briseidën. Shkuan dhe s’bënë zë, se s’ua kishte ënda të zbatonin urdhrin e keq të mbretit të tyre. Kur i pa, Akili thirri:
— Ejani tellallë, nuk është faji juaj, në qoftë se duhet të bëni një gjë të keqe. Patrokël, o vëlla, shko gjeje Briseidën dhe ua dorëzo tellallëve.
Patrokli ua dorëzoi tellallëve Briseidën. Akili mbeti në shatorre. Nuk shkoi të luftonte dhe i la ushtarët të vdisnin nën shpatën e Hektorit dhe të Eneut, dy luftëtarëve më të fortë trojanë.
Por Agamemnoni u pendua thellë që e fyeu Akilin, kreshnikun më të fortë që kishte. Trojanët e dinin se Akili ndodhej larg fushës së betejës, prandaj luftonin me zell të madh dhe shumë akej vriteshin në betejë.
Kësodore, për faj të kryekomandantit, lufta nuk po merrte fund dhe kishin kaluar gati dhjetë vjet, qëkurse ushtria greke ishte nisur për në Trojë.