Çaji, prodhimi, treguesit cilësorë, llojet e tij, ruajtja.
Çaji është një bimë subtropikale e rritur në lartësi. Gjethet e çajit janë gjithmonë të gjelbra. Çaji i rritur në lartësi 2000–2300 metra është më i mirë. Përbërësit e çajit: tanina, kafeina, fermente, vitamina C, lëndë minerale, ujë, lëndë aromatike, pigmente ngjyruese etj. Teobroina si përbërës i çajit ka efekt gjallërues në sistemin nervor qëndror, kurse tanina ka efekt qetësues në aktivitetin e stomakut. Çaji gjithashtu ka veti baktericide.
Vendet më të rëndësishme prodhuese të çajit: India, Indonezia, Kina, Japonia, Afrika Lindore, ish vendet e Bashkimit Sovjetik.
Në vendin tonë është i njohur çaji i malit, që rritet në veri e jug të vendit, në lartësi, me variatet të ndryshëm, me shije, aromë të mirë e mjaft kurativ. Çaji i mirë është çaji i lartësive.
Cilësitë e çajit përcaktohen sipas faktorëve të mëposhtëm: Bima (shkurre e çajit të Kinës apo Indisë); Lartësia (plantacion në lartësi apo ultësira); Gjethet e çajit (sa më të reja gjethet e çajit aq më e lartë cilësia); Klima (tropikale në subtropikale, me lagështi të lartë); Toka (tokë që nuk i mungojnë rreshjet).
Përpunimi i çajit kalon në disa faza: Tharja mund të bëhet natyrale në 18°C për 20-25 orë ose artificiale 38-40°C për 6-8 orë. Gjatë tharjes bimës i largohet 70% e lagështirës, pëson ndryshime fizike duke humbur në peshë dhe ndryshime kimike, që ndikojnë në shijen, aromën e çajit; Copëtimi, rrotullimi, fermentimi; Tharja e dyte; Sitja e klasifikimi; Ambalazhimi.
Klasifikimi i çajit:
Gjethet e çajit janë mëdha që përmbajnë damarë e kërcej;
Çaji i copëtuar. Përmban vetëm pjesët e gjetheve të mbetura, pa kërcej/damarë.
Çaji gjysëm i fermentuar ose i fermentuar (i zi). Fermentimi është ndërprerë
Çaji i gjelbër ose i pafermentuar. Është i tymosur e jo i fermentuar, kështu që mbetet i gjelbër.
Çaji i bardhë. Gjethet vetëm thahen, pa fermentim, pa tymosje.
Çaji i zi aromatik. Ka një llojshmëri të madhe të variateteve të çajit: aromatike me pjeshkë e lule jasemini, aromë molle, aromë stafidhe etj.
Çaj i përzier me shije të ndryshme, nga përzierja e çajrave.
Çaji i frutave ose bimëve mjekësore. Janë çajra të ekstraktuara nga tharja e bimëve/ pjesëve të bimëve shumë aromatike si frutat, lulet, gjethet, rrënjët. Në Shqipëri mjaft popullor është çaji i malit, por dhe çaji i kamomilit, blirit, trëndafili i egër, ginger, portokall, sherebelë, etj.
Treguesit cilësorë të çajit të përgatitur si pije përcaktohen nga: lloji i çajit; origjina; lartësia, toka, klima; mënyra e përpunimit; uji i përdorur për përgatitjen; zgjedhja e gjetheve të çajit.
Ruajtja. Çaji duhet të ruhet në kuti metalike hermetike, larg lagështirës, në temperaturë ambienti (deri në 1 vit).
Përgatitja. Për një filxhan çaj frutash, duhen marrë 3-5 gr, kurse për një filxhan çaj përdoren 2-3 gr. Për çaj të ftohtë, sasia dyfishohet. Çaji i zhytur për një kohë të shkurtër në ujë (1-3 min) ka efekt gjallërues, ndërsa i zhytur për një kohë më të gjatë (3-5 min) ka efekt qetësues në stomak. Fortësia e çajit varet nga sasia e çajit të përdorur e koha e lënies zhytur.