UJI, LLOJET E TIJ

Uji. Karakteristikat e ujit të pijshëm.

Uji luan rol të rëndësishëm në industrinë e prodhimit të pijeve. Në varësi të qëllimit të përdorimit (ujë i pijshëm, për larje, për përgatitjen e pijeve, industrial), ai duhet të përmbushë kërkesa të ndryshme.

“Uji i pijshëm”– duhet të jetë i kthjëllët, pa erë, pa shije, pa ngjyrë, pa mikroorganizma pathogjene e substanca kimike të dëmshme për njeriun. Sipas normave në fuqi uji i pijshëm është i përshtatshëm kur u përmbahet treguesve të caktuar organoshqisore (era, shija, ngjyra, prania e precipitateve) e fizikë, fiziko-kimikë, kimikë e mikrobikë.

Në grupin e analizave kimike të ujit futen: fortësia e ujit, shkalla e oksidimt të ujit, prania e amoniakut, nitriteve, klorureve, acidit sulfurik.

Fortësia e ujit është tregues mjaft i rëndësishëm, që tregon sasinë e llojin e kripërave alkalinotokësore të tretura në ujë. Nga ana sasiore fortësia  vlerësohet  me mg – njëvlerës/l të joneve alkalinotokësore. Në bazë të kësaj njësie standarte  të pranuar nga  sistemi SI ujërat klasifikohen në: ujë i butë (0-3 mg njëvlerës/l); ujë mesatar (3-6 mg njëvlerës/l); ujë i fortë (6-9 mg njëvlerës/l); ujë shumë i fortë (> 9 mg njëvlerës/l).

Në praktikë  ndeshen dhe njësi të tjera për vlerësimin e fortësisë së ujit: grada angleze, franceze dhe gjermane.

Në varësi të ndryshimit që pëson fortësia e ujit pas valimit kemi:

Fortësi  të  përgjithshme (Ft), që është fortësia që ka uji para valimit, sasia e gjithë kriprave të Ca e të Mg që ndodhen në ujë; Fortësi të qëndrueshme (Fq), që është fortësia që mbetet në ujë pas valimit; Fortësi të përkohshme (Fp), që është fortësia që humbet uji mbi 60ºC dhe gjatë valimit. Si pasojë e ngritjes së temperaturës, fortësia e ndryshueshme shndërrohet në të qëndrueshme, duke shkaktuar formimin e mbetjeve në formën e “smërç”, “guri i kazanit”, tek bolieri, lavatriçe, makinat e larjes së enëve etj. Në këto raste ulet rendimenti i pajisjes, madje dhe gërryhen e dalin jashtë përdorimit.

Ndër parametrat kimike përmendim: jonet ammonium (NH4⁺ ), që nuk lejohen; jonet nitrite (NO2^–), që nuk lejohen; jonet nitrate (NO3^–), pranohen deri në 50 mg/l; jonet klorure (Cl^–) pranohen deri 200mg/l; jonet hekur (Fe⁺³) pranohen deri 0.2mg/l; jonet mangan (Mn⁺²) pranohen deri 0.05mg/l.

Antiparazitarët (insecticide, erbicide e fungicide). Një antiparazitar  i vetëm tolerohet deri në 0.1g/l ndërsa në grup tolerohen deri në 0.5g/l

Uji i pijshëm duhet të mos përmbajë kolibaktere e streptokok fekalesh, bakteret e bacilet e tifos, dizanterisë, kolerës, kripëra të metaleve të rënda, substanca tensioaktive, mikroorganizma patogjene.

Ndikimi i ujit në prodhimin e pijeve.

Cilësia e pijeve të përgatitura varet nga cilësia e ujit të përdorur. Shpesh i gjithë prodhimi mund të dëmtohet nëse përdoret uji i ndotur me ndotës të ndryshëm. Uji jo i përshtatshëm mund të dëmtojë makineritë për përgatitjen e pijeve duke sjellë dëme ekonomike. Punonjësit duhet të jenë në gjëndje të vlerësojnë cilësinë e ujit e të njohin ndikimet tek produkti përfundimtar dhe të marrin masa për trajtimin e tij përpara përdorimit, nëse është e nevojshme nëpërmjet filtrave të ndryshëm. Gjatë trajtimeve për përftimin e ujit të pijshëm bëhet ndryshimi i karakteristikave kimike, fizike, organoshqisore e mikrobiologjike të tij (hiqen erërat, turbullirat, rregullohet fortësia, pastrohet nga mikroorganizmat).

Papastërtitë kimike që shoqërojnë ujin mund të veprojnë drejtpërdrejt me metalin e makinerive, ose mund të veçohen si smërç. Uji që përdoret në makinat larëse të ambalazheve prej qelqi/gotave duhet të jetë i butë që efektiviteti  i makinës e lëndës larëse të jetë sa më i lartë e makinat të jetojnë më gjatë. Në industrinë e pijeve nga frutat duhet përdorur uji i butë sepse kriprat e metaleve alkalino-tokësore veprojnë me lëndët pektinike të fruta-perimeve, duke përftuar lëndë të patretshme. Për pasojë dëmtohen cilësitë e prodhimit të gatshëm. Në industrinë e prodhimit të birrës, cilësia e tipi i saj varet në mënyrë të ndjeshme nga përmbajtja e kripërave minerale në ujin që përdoret për tretjen e maltit.

Llojet e ujit.

Sot tregëtimi i uji është një biznes mjaft fitimprurës. Për punonjësit është e rëndësishme të njihen llojet e ujit në mënyrë që të hartohen drejt listat e furnizimit.

Llojet e ujit: Uji natyral i mbushur drejtpërdrejtë në burimet natyrore, me përmbajtje normale të elementeve, pa erë,pa ngjyrë, me shije të kënaqshme; Uji natyral i gazuar. (ujë natyral me CO2); Uji mineral natyral (me përmbajtje të lartë të mineraleve me/pa gaz). Ujrat minerale shërbehen në shishe origjinale, ku në etiketa pasqyrohet saktësisht origjina, përmbajtja e elementeve, ndikimi në organizëm. Ujrat minerale përdoren si shtojca të pijeve alkoolike, për hollimin e aperitiveve (uji pa hekur, se ndryshon shijen), për përgatitjen e ushqimeve të bebeve; Uji mineral artificial (ujë natyral e minerale të shtuara); Uji kurativ i burimeve. Në hartimin e listës së pijeve mbahet parasysh: blerja e ujit (me & pa gaz); firmat me emër; ujrat me rëndësi rajonale; uji mineral.  Uji ambalazhohet në shishe qelqi/plastike me madhësi të ndryshme. Uji bëhet i ndenjur pas disa ditësh. Shërbimi i ujit bëhet në temperaturën 8-15ºC, për ujërat mjeksorë 16-18ºC. Kubikët e akullit/fetat e limonit shërbehen vetëm sipas kërkeseë së klientit.

Përgatiti:
Albana Pelivani