– Fjalor mjedisor – (952 terma)

Autor: Ismet Potera
Departamenti i Ambientit
Përgatitja komjuterike: Armend Shabani

Parathënie
Nevoja për një fjalor me shpjegime për fjalët dhe shprehjet nga lëmi i mjedisit ka qenë e
kahershme. Lexuesi kosovar ka nevojë për fjalorë dhe për libra shkencor, sidomos të lëmive të reja.
Çështjet dhe problemet mjedisore nuk janë trajtuar dhe nuk kanë pasur trajtim meritor në institucionet
dhe në qarqet tjera relevante të shkencës dhe dijes. Derisa mjedisi me të gjitha problemet përcjellëse
është trajtuar dhe trajtohet edhe sot në një masë si diç e dorës së dytë, ne sot e kemi këtë gjendje të
mjedisit, por edhe të vetëdijes e kulturës mjedisore. Ideja për hartimin e një fjalori të këtillë erdhi nga
nevoja për plotësimin e një zbrastësire ekzistuese dhe nevoja për ofrimin e një ndihme të tillë për
nxënësit dhe lexuesit si dhe të interesuarit tjerë për këtë lëmi shkencore dhe të dijes. Mungesa e
fjalorëve dhe librave shkencor varfëron dijen dhe nuk ndihmon përparimin shkencor. Ky fjalor plotëson
vetëm një pjesë të literaturës për problemet e mjedisit. Fjalori nuk ka ndonjë dedikim për lexuespërdorues
të veçantë, por do të jetë për të gjithë. Deri më tani në gjuhën shqipe ka munguar një fjalor i
tillë. Një fjalor i përkthyer në Tiranë, nuk i përfshinë shumë zëra dhe shprehje mjedisore. Në gjuhët
tjera janë botuar shumë fjalorë me shprehje e fjalë mjedisore. Janë botuar fjalorë edhe për probleme më
të ngushta mjedisore, si p.sh. ngrohja globale, ndotje e ujit etj. Për hartimin e këtij fjalori i shfrytëzuam
të gjithë ata fjalorë që patëm mundësi t’i shfrytëzojmë. Ishte përparësi shfrytëzimi i fjalorëve të
ndryshëm nga interneti në gjuhën angleze. Zërat dhe shprehjet janë dhënë në gjuhën shqipe dhe
angleze, ndërsa sqarimet vetëm në gjuhë shqipe. Këtë e bëmë me qëllim që të interesuarit shprehjet dhe
zërat e këtillë t’i gjejnë në anglishte dhe të zgjerojnë njohuritë lidhur me çështjet mjedisore. Një analizë
shterruese i bëmë Fjalorit të Gjuhës së Sotme Shqipe, ku nxorrëm të gjitha fjalët, që menduam se janë të
nevojshme për hartimin dhe plotësimin e këtij fjalori. Disa zëra dhe shprehje të futura në fjalor nuk
kanë lidhje të drejtpërdrejt me problemet e mjedisit, por ato kanë lidhje të tërthortë dhe shërbejnë për
plotësimin e njohurive lidhur ne çështjet mjedisore. Kemi bërë përpjekje që fjalët të përdoren sa më
shqip, do të thotë vetëm në rastet kur nuk kemi gjetur fjalë të përshtatshme është përdorur vetëm
varianti i huaj. Gjatë përkthimit të termave dhe shprehjeve për mjedisin nga gjuha angleze kemi pasur
vështirësi, sepse për shumë terma ishte vështirë të gjenden terma adekuate në shqip. Vëtëm për
shprehjen leachet në anglisht kishim problem në përkthim. Asnjë fjalor i botuar te ne nuk e sqaron këtë
fjalë. Fjala është për lëngun që kullon nga mbeturinat e kalbura dhe që është një ndotës i mjedisit. Ne
përdorëm fjalën llokajë, e cila më përsafërmi i përgjigjet. Në disa anë të Strugës për këtë përdoret fjala
llun/a, por që nuk e gjetëm në fjalorët shqip. Meq që është botimi i parë i këtij lloji te ne, atëherë edhe
vështirësit dhe pengesat, por edhe mangësitë janë të mundshme. Për këtë kisha dëshiruar që ekspertët e
lëmive të ndryshme të japin mendimet e tyre dhe me rastin e ndonjë ribotimi të kemi një fjalor të
mirëfilltë. Për shumë fjalë dhe shprehje kam bërë konsultime të frytshme me biologë, kimist, fizikanë,
gjeograf dhe gjuhëtarë. Me këtë rast të gjithë kolegëve, vendës dhe ndërkombëtar u jam mirënjohës dhe
i falënderoj.
Korrik, 2002

Autori
Prishtinë